İsrail – BAE ticari bağları hızla güçleniyor

Natalie Lisbona | İş Dünyası Muhabiri, Tel Aviv

Birleşik Arap Emirlikleri’nin (BAE) İsrail Büyükelçisi Muhammed Al Khaja, 6 Eylül’de Tel Aviv Menkul Kıymetler Borsası’nı açmak için düğmeye basıyor. Peşinden Borsa’nın CEO’su Ittai Ben-Zeev ve BAE finans merkezi Abu Dhabi Global Market Başkanı Ahmed Al Zaabi’nin elini sıkıyor.

Bu basit bir İsrail borsa açılışı değil.

Daha oldukça, ABD’nin aracılık etmiş olduğu ve Bahreyn’in de dahil olduğu; İsrail ve BAE içinde Abraham Mutabakatı’nın imzalanmasından iki yıl sonrasında, iki ülke arasındaki bağların derinleştirdiği bir başka dönüm noktası.

BAE ve Bahreyn’in İsrail’le ilişkilerini tam diplomatik bağlar kurarak normalleştirme anlaşması, Körfez ülkelerinin İsrail’e karşı onlarca senelik boykotunu sona erdirmişti.

İsrail’i ziyaret eden delegasyondan BAE’li yatırımcı Sabah Al-Binali Eylül ayı başlangıcında Tel Aviv’deki organizasyonu gülümseyerek takip etmişti.

Kudüs merkezli yatırım fonu OurCrowd Arabia’nın Yönetim Kurulu Başkanı ve risk sermayedarı Al-Binali, “Ortadoğu’daki komşular arasındaki uzun, derin ve verimli bir ilişki kurulmasına tanıklık ediyoruz” şeklinde konuşmuştu.

Al-Binali, İsrail ve BAE arasındaki iş ilişkilerinin güçlenmesini hepimiz için kazançlı olarak değerlendiriyor.

“İsrail ve Emirlik içinde, iş dünyasında, teknoloji becerisinde ve deneyiminde naturel bir sinerji var” diyen Al-Binali, bu ortaklığın daha da iyi sonuçlar doğurmasını beklediğini ekliyor.

Al-Binali, geçen ay bazı iş anlaşmalarında prensipte antak kalma sağlanan ziyaretinin sonucu olarak hali hazırda çalışaların ilerlemiş olduğu lojistik, tıp teknolojisi, ziraat teknolojisi ve siber güvenlik şeklinde sektörlerde ortak projeler öngörüldüğünü belirtiyor.

Ekonomistler Abraham Anlaşmaları’nın İsrail ve BAE arasındaki ticareti arttıracağı mevzusuna katılıyor.

Bir taraftan İsrail teknoloji sektöründe kuvvetli ve buna askeri teknoloji de dahil. BAE ise Suudi Arabistan’dan sonrasında Körfez’deki ikinci büyük iktisat ve hâlâ petrol satışları önde gitse de değişik sektörleri deniyor.

Dubai merkezli veri ve iktisat araştırmaları şirketi Algorithm Research’ün kurucusu ve CEO’su Ketaki Sharma, İsrail ve BAE arasındaki tecim hacminin gelecek beş yılda 10 milyar doların üstüne çıkacağına inanıyor.

“Mutabakat 2020’de imzalandı ve şimdiden hem İsrail hem de BAE ticaretini büyük seviyede canlandırdı” diyen Sharma, Birleşmiş Milletler (BM) verilerine bakılırsa 2020’den 2021’e, İsrail’den BAE’ye senelik ihracatın 74 milyon dolardan 384 milyon dolara çıktığını ekliyor. Tam tersinde ise 115 milyondan 632 milyon dolara doğru bir yükseliş gerçekleşti.

“Ziraat, temiz enerji, siber güvenlik ve akıllı kent alanlarında iki ülke içinde bazı iyi niyet mutabakatları imzalandı.

“Ek olarak 2022 yılı başlangıcında, iki ülke içinde ticareti meydana getirilen ürünlerin yüzde 96’sında gümrük vergilerinin kaldırılmasını elde eden bir özgür tecim anlaşması da imzalandı”.

İsrail, Abraham Anlaşmaları’nın peşinden tabanca satışlarında üstün dereceli kırdığını deklare etti.

İsrail Müdafa Bakanlığı’na bakılırsa tabanca satışları, yüzde 7’si BAE ve Bahreyn’e olmak suretiyle 2021’de 11,3 milyar dolara çıktı.

İsrail’in 2013-2016 içinde vazife icra eden eski Müdafa Bakanı Moshe Ya’alon BBC’ye bunun sebebinin ‘bölgedeki ortak güvenlik tehdidi’ İran bulunduğunu söylemiş oldu.

“Geçtiğimiz yıllarda İsrail ve Körfez ülkeleri, İran ile ona yakın ortak düşmanlarla karşı karşıyaydı. Filistin problemi devam etmekle beraber artık Arap-İsrail çatışması yok.”

Filistin ise İsrail’le normalleşme anlaşmalarını keskin bir halde eleştirdi ve Arap ülkelerini “davayı satmakla” itham etti.

Körfez’in haricinde Fas da İsrail’le benzer normalleşme anlaşmaları imzaladı ve son dönemde süreç hız kaybetse de Sudan da aynı yolda ilerledi.

Ya’alon şimdilerde İsrail’in yürüttüğü Abu Dhabi merkezli yatırım fonu Synaptech’in müdürü. İsrail’in yeni Körfez ülkeleri arasındaki ittifakın anahtarının müdafa olduğuna inanıyor ancak güvenlik sebebiyle oldukça fazla detay veremiyor. Yalnızca, “Güvenlik mevzusunda ortalık yolu bulduk” diyerek onaylıyor.

Ya’alon başka alanlarda da gelişmeler olduğu mevzusuna da değiniyor:

“Körfez ülkesi liderleri teknoloji, çölde ziraat, suyun kullanımı vs. şeklinde petrolden daha fazlasına gereksinimleri bulunduğunu fark ettiler. İsrail’de bu teknolojilere ulaştığımız için şanslıyız. Dolayısıyla pek oldukça ortak çıkarımız var.”

İsrail ve BAE firmaları içinde enerji sektöründe de anlaşmalar imzalandı.

Geçtiğimiz Eylül ayında İsrail şirketi NewMed Energy (Delek Drilling) yüzde 22’sini 1 milyar dolara BAE merkezli Mubadala Energy şirketine sattığını deklare etti.

NewMed CEO’su Yossi Abu, “Mubadala ile imzaladığımız antak kalma, bölgedeki ülkelerle ilişkilerimizi üçlendirme hedefimizin bir parçası” diyor ve bunun bölgedeki hareketliliği güçlendirmek için mühim bir adım bulunduğunu ekliyor.