Emeklilikte yaşa takılanlar: Beklentiler neler, Erdoğan neden tavır değiştirdi?

Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) seçime bir yıldan azca bir süre kala yine gündeme geldi.

Emek harcama ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı mevzuyla ilgili çalışmaya başladıklarını ve bunun önümüzdeki senenin başına kadar tamamlanacağını deklare etti.

Anadolu Ajansı ve TRT’ye bakılırsa bu mevzuda atılabilecek adımlardan bazıları şu şekilde:

BBC Türkçe‘ye konuşan EYT Federasyonu Başkanı Gönül Boran, bu mevzunun siyasetçilerin gündemine bir kere daha yalnızca seçim yaklaşırken girdiğini hatırlattı ve “Seçim malzemesi olmaktan yorulduk” dedi.

Gene de bu sefer bu yönde bir emek verme olduğuna dair resmi bir izahat duymanın “tünelin ucunda ışık” anlamına gelmesinden mutlu olduklarını söyleyen Boran, “Bizi seçim malzemesi haline getirmeyip inandırıcı olmak istiyorlarsa bunu bir kanunla bir günde bile çözebilirler” diye konuştu.

Boran iktidar tarafınca muhatap alınmamaktan da şikayetçi.

Her gün Emek harcama Bakanlığı’nı arayıp buluşma talep ettiklerini, Cumhurbaşkanlığı ile görüşmek için başvurular yaptıklarını söyleyen Boran, bugüne dek hiçbir geri dönüş olmadığını, bu yüzden Emek harcama Bakanlığı bünyesinde kurulacak ekibin iyi mi bir emek verme yürüteceğini bilmediklerini söylüyor.

Emek harcama ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı, BBC Türkçe’nin bu konudaki sorularına “Şu an çalışmamız devam etmiş olduğu için bir yanıt vermiyoruz” yanıtını verdi.

Boran, bu mevzuda karşıcılık partileriyle senelerdir görüşme halinde olduklarını ve sorunlarının çözümüne destek verdiklerini, AKP ile ise yalnızca il başkanlıkları seviyesinde görüşebildiklerini söylemiş oldu.

BBC Türkçe’nin sorularını yanıtlayan AKP Grup Başkanvekili Mustafa Elitaş, partisinin bu mevzuda herhangi bir emek harcaması olmadığını, bu mevzuda Emek harcama Bakanlığı’ndan gelecek çalışmaya bakacaklarını söylemiş oldu.

Ellerinde teknik veriler olmadığını belirten Elitaş, “Bu teknik bir sorun. Çalışmalarını yapsınlar, bakacağız” dedi.

EYT mevzusunda kilit konumdaki parti ise MHP.

Son genel seçimde bunu seçim beyannamesine koyan MHP’nin muhalefete destek vermesi durumunda TBMM’den bu mevzuda bir yasa geçebilir.

Buna benzer bir durum seçimin derhal peşinden yaşanmış, İYİ Parti’nin hazırladığı EYT ile alakalı araştırma önergesinin görüşülmesine CHP ve HDP ile destek vermiş ve bu TBMM’de kabul edilmişti.

MHP lideri Devlet Bahçeli’nin Cumhur İttifakı’nın mahalli seçimde sürmeyeceğine dair açıklamalar yapmış olduğu dönemde yaşanmış olan bu gelişmenin peşinden milletvekillerini taslağı desteklemeye yönlendiren MHP Grup Başkanvekili Erhan Usta, Bahçeli tarafınca görevden alındı.

Bu gelişmenin peşinden araştırma önergesi TBMM Genel Kurulu’na vardığında AKP ve MHP’nin oylarıyla reddedildi.

Mevzuyla ilgili bir izahat icra eden MHP Grup Başkanvekili Erkan Akçay da MHP’nin emeklilikte yaşa takılanların sorunlarını çözmede kesin bulunduğunu sadece bunun için iktidarla uzlaşma ve mutabakat aradıklarını söylemişti.

Son dönemde MHP ile bu mevzuyu görüşüp görüşmediklerini yönelttiğimiz Boran, MHP’den “Sözümüzün arkasındayız” yanıtı aldıklarını aktardı:

“Federasyona bağlı dernek başkanım makamında bir MHP Genel Başkan Yardımcısı ile görüştü. ‘Niye çözmüyorsunuz?’ dedik, aldığımız yanıt ‘Siz bizi iktidar yapacaksınız ki, biz sizin hakkınızı verelim’ oldu.

“Bu saatten sonrasında asla inandırıcı gelmiyor.

“MHP’nin bu problemi çözeceğiz söylediği süreç bu şekilde olmamalıydı. Samimilerse Cumhur İttifakı olarak bugün yapmalılar.”

Ayşe Sayın, Ankara

Cumhurbaşkanı Erdoğan daha ilkin EYT’lerin taleplerine net bir halde karşı çıkıyordu.

Erdoğan 2019 mahalli seçimleri öncesinde yapmış olduğu bir konuşmada, “seçimleri kaybetmelerine yol açsa bile” EYT yasası çıkmayacağını söylemişti:

“Niçin erken emeklilik? Ne vakit emekli olması gerekiyorsa o vakit emekli olsun ve parasını en güzel şekliyle alsın.

“Tutturmuşlar erken yaşta emeklilik, İskandinav ülkeleri bu sistem yüzünden battı.

“Bizim ülkenin başına da bu erken emekliliği dolayanlar maalesef bunun bedelini ödeyecekler ve ödediler.

“Milletimin zararına olan bir şeye seçim kaybetsek de yokum.”

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın tutum değişikliğinin altında, “eleştiri önemde” görmüş olduğu 2023 seçimleri sürecine girilmesi yatıyor.

Girmiş olduğu her seçimden partisini birinci olarak çıkaran ve anayasa değişimleri, cumhurbaşkanlığı seçimi dahil derhal her seçimi kazanan Erdoğan, ilk kez son aşama ağır ekonomik koşullarda seçimlere gidiyor.

AKP kulislerinde, EYT’lerin örgütlenerek büyük bir kamuoyu oluşturduğuna dikkat çekilerek, karşıcılık partilerini de bu mevzuda baskı unsuru olarak kullanmalarının da tutum değişikliğinde etkili olduğu konuşuluyor.

Geç mi kalındı?

AKP içinde, EYT mevzusunda adım atmakta geç kalındığını ve bunun partiye getirisi olamayacağını savunanlar da var.

EYT’lerin muhalefete yaklaştığını ve onlar vasıtasıyla sesini duyurduğuna dikkat çeken bazı parti kurmayları, “Bu aşamadan sonrasında biz düzenleme yapsak da muhalefetin baskısıyla yapılmış algısı oluşacak. Sadece, artık yola çıkıldı ve bu mevzuda geri adım atılamaz” görüşünü dile getiriyorlar.

EYT Federasyonu Başkanı Gönül Boran, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın geçmiş açıklamaları hakkında ise şunları söylüyor:

“Cumhurbaşkanımız bütçeye yük olacağımızı, erken emeklilik istediğimizi, ‘çift dikiş’ yapacağımızı söylemiş oldu, bu tarz şeyleri unutmuş değiliz.

“Emeklilik hakkımız için çaba veriyoruz fakat aylık bağlanma oranları da oldukça mühim bir mevzu.

“Bugün asgari ücret 5 bin 500 lirayken 3 bin 500 lira verdiğiniz emeklilerden geçinmesini iyi mi bekliyorsunuz?

“İktidar bizi sürüncemede bırakacaksa ikimiz de seçimlerde vatandaşlık görevimizi yerine getireceğiz.

“23 senedir bu mağduriyeti yaşıyoruz ve 20 senedir şu anki iktidar tarafınca yönetiliyoruz.

“Toplumsal güvenlik yasalarından, reformların her biri işçi ve emekçiden götürdü.

“Çözüm için herhangi bir ara formül kabul etmiyoruz, 1999 öncesi sigortası başlatılmış ve o dönemki kurallara bakılırsa şartlarını yerine getirmiş her insanın emekli olma hakkını savunuyoruz.”

Bu mevzuda yapılacak bir yasal düzenlemenin maliyeti ve kapsamı mevzusunda da değişik görüşler var.

2018’de bir izahat icra eden Cumhurbaşkanı Erdoğan, 6,2 milyon kişinin emeklilikte yaşa takıldığını söylerken, EYT Derneği 2019’daki hesaplamasında EYT düzenlemesiyle 100 bin kişinin emekli olacağını belirtmişti.

Erdoğan EYT yasasının kamuya senelik maliyetinin 26 milyar TL olacağını söylerken, BBC Türkçe’ye konuşan EYT Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Serpil Şahin 8 milyar TL’lik bir tahmin vermişti.

Bugün bu alandaki son verileri yönelttiğimiz EYT Derneği Başkanı Boran ise ortada bir mağduriyet ve hak gaspı varken maliyetten bahsetmenin doğru olmadığını, esas yapılması gerekenin bunu gidermek bulunduğunu söylüyor.

Emeklilikte yaşa takılanlar, sigortalı çalışırken 8 Eylül 1999’daki bir yasal değişiklikten sonrasında emekli olma koşulları büyük oranda değişen kişilere deniyor.

O dönem yaşananları Kocaeli Üniversitesi Emek harcama Ekonomisi ve Sanayi İlişkileri Kısmı Öğretim Üyesi Aziz Çelik şu şekilde konu alıyor:

“EYT problemi 1999’da DSP, ANAP ve MHP koalisyon hükümeti tarafınca kabul edilen ve emeklilik yaşını yükselten 4447 sayılı kanun ile yaratıldı. 8 Eylül 1999 gününe kadar işçiler emeklilik için iki şartı yerine getirmesi gerekiyordu: Hanımefendiler için 20, erkekler için 25 yıl sigortalılık süresi ve 5000 günlük prim ödeme gün sayısı.

“Meydana getirilen değişiklikle emeklilik yaşı hanımlarda 58’e, erkeklerde 60’a, prim gün sayısı ise 7000 güne yükseltildi. 8 Eylül 1999 gününden ilkin işe girenler için hanımlarda 40 ile 58 erkeklerde ise 44 ile 60 yaş içinde değişen kademeli geçiş süresi getirildi.”

Aziz Çelik, bu yasanın devrin karşıcılık partileri olan Refah Partisi ve Doğru Yol Partisi tarafınca Anayasa Mahkemesi’ne götürüldüğünü ve iptal kararından sonrasında kademeli bir emeklilik yaşı düzenlemesine geçildiğini aktarıyor.

Bu yeni düzenlemede 20 senedir sigortası yatanlar değişiklikten etkilenmese de iki yıl ilkin sigortalı olmuş kişilerin durumları kökten değişti.

Çelik’e bakılırsa o dönemde bu düzenlemeye karşı çıkan sendikalar, bugün de yaşa takılanların sorunlarının çözülmesini istiyor.

Aziz Çelik, başka ülkelerde de mevcut çalışanları etkileyen değişim yapıldığını söylüyor ve ekliyor:

“Sadece Türkiye’de meydana getirilen değişim o tarihte çalışanların emekli olmalarını 15-18 yıla kadar uzattı. Öte taraftan dikkat edilmesi ihtiyaç duyulan bir öteki husus ülkelerin emek verme ilişkileri rejimini bir tüm olarak ele almaktır. Bir tek emeklilik yaşına dayalı bir karşılaştırma yanıltıcı olacaktır. Beklenen yaşam, yaşlıların iş güvencesi ve emek verme koşulları, sendikalaşma ve toplu pazarlık kapsamı da dikkate alınmalıdır.”