Mevlid’i, 12 Eyll askeri darbesi yasaklamak istemi, fakat cesaret edememitir. Askeri ynetim tek kanall televizyonda yaynlanan gz yal ihtiyarlarn dinledii, balar takkeli, sakall cemaatten rahatsz olmu; bunun yerine, mbarek gecelerde yaynlanmak zere gndzden, kendi setikleri “sivil” kiilerden oluan bir “cemaat” nnde Mevlid’in okunarak kayda alnmasn istemitir.
Cumhurbakanlnn yaynlad genelge ile 2022 yl Sleyman elebi Yl deklare edildi. (3 Haziran 2022 CUMA. Say : 31855.) Bu genelgenin nemini idrak etmek iin 12 Mart 1971 Muhtrasn ve Nihat Erim Hkmetini hatrlamalyz. N. Erim Babakanlnda kurulan Teknokratlar Hkmeti, ilk kez Kltr Bakanl ihdas etmi ve Talat S. Halman’ da Kltr Bakan olarak atamt. lk kltr bakanmz Halman, Itr’nin 259’uncu lm yl sebebiyle, Cumhurbakanl Senfoni Orkestras’nn zel konser vermesini istedi ve Konser Salonu’nu tahsis etti. Devlet Sanats Suna Kan (ve kocas Faruk Gven ) bunun irticai bir hareket olduunu, zinhar kabul etmeyeceini syledi ve bir kampanya balatt. Geri adm atlmazsa Devlet Niann geri vermekle tehdit etti. Babakan Erim, Bakan’na destek vermedii şeklinde Halman’n istifasn istedi. Halman çekilme etmeyince Hkmet çekilme etti. II. Erim Hkmeti byle kuruldu. Yeni hkmette artk Kltr Bakanl yoktu. O zamanlar bakan çekilme etmezse grevden alnamyordu. Bakann gitmesi iin topyekn hkmet çekilme ediyordu.
51 ylda ne deiti?
Aradan 51 yl geti ve bugn Cumhurbakan, Mevlid yazar iin yl duyuru ediyor, ilgili Bakanlk ve kurumlar grevlendiriyor, bunun iin denek veriliyor. Cumhurbakanl Genelgesinin nemi burada yatyor. Yoksa halkmz ‘Mevlid’i de ‘Veslet’n-Nect’ airi Sleyman elebi Hazretlerini de unutmad. MEB de 10. snfta edebiyat derslerinde edeb bir metin olarak seilmi paralar okutur Mevlid’den.
Genelgede getii şeklinde milletimiz mbarek gn ve gecelerde, doum, lm, snnet, evlenme, askere gnderme şeklinde vesilelerle hem Mevlid okutuyor hem elebi’yi rahmet ve saygıyla anyor. Mevlid, airin adını kalplere ve dillere naketmitir. Dili ve slubu ile ok nemlidir. Sahibinin amel defterini kyamete kadar ak brakacak bir sadaka-i cariyedir. nk mevzusu; milletimizin en ok sevdii Hz. Peygamber aleyhisselamdr. Bir ksm lahiyatlar “Bu bid’attir, iirin llere ne faydas var?” şeklinde gerekelerle Mevlid okutmaya kar kyorlar. Onlara yanıt vermek iin deil, fakat bu hususta bildiklerimi paylamak isterim.
Bir ak iiri
Mevlid’i bir manzumenin makamla okunmas diye bakarsak ondan bir ey anlamayz. Yazl amac Hz. Peygamberimizi birazcık retmek, oka sevdirmektir. Peygamberler arasnda bir fark bulunmadn syleyen bir vaize kar, Hz. Muhammed’in Hz. s’dan ve dier peygamberlerden daha faziletli olduunu anlatmak iin yazlmsa da aslnda o bir ak iiridir. Milletin gnlndeki Peygamber sevgisini dirilten bir abhayat, ak avktan bir mele, bir gnetir. Mevlid’in (okutmann) faydalar şeklinde bir balk abestir fakat idrak etmek isteyenlere unlar syleriz.
retmek iin deil sevdirmek iin yazlmtr. airin gnlndeki Peygamber akn ve sevdasn dil ile kalem vastasyla hissettiren en gzel manzumedir. Tesiri, samimiyetinden kaynaklanr. Bu hususu Latifi “100 ksur mevlid inceledim, hibirinde elebi’nin Mevlid”indeki etki ve evki grmedim” diyerek kayda geirmitir.
Diriler iin okunması mümkün ve okutulur
Mevlid, ller iin deil; diriler iin okunması mümkün ve okutulur. Diriler, Mevlid okurken ve dinlerken, inanç tazelerler. M’minler, dnya ve ahiretle ilgili her ihtiyac Tanrı’tan istemeleri gerektiini algı ve duyuru ederler. Dualara yalnız Tanrı’n icabet ettii inanc kavileir. (Mnct/Tanrı’a Yalvar). Giri, Kelime-i Tevhid’in tefsiri gibidir. Tanrı’n birlii algı edilip duyuru edilir ve lemlerin yaratl sebebi hatrlatlr. O sebep, Peygamberimiz Hz. Muhammed’in (ruhunun) yaratlmasdr. nk btn (felekler) O’nun varl sebebiyle yaratlmtr. Yaratlmz Hz. Muhammed aleyhisselama borluyuz; “Sen olmasaydn biz olmazdk Ey Tanrı’n Elisi ” uurudur bu. Bundan sonrasında O’nun kainata terifi (doumu/Veldet) ve doum esnasndaki olaanst haller anlatlr. manmz daha da pekiir. Anadolu’da “Dodu ol saatte ol Sultan- Din/ Nra gark oldu semvt zemn!” msralar okunurken Hz. Peygambere tazim iin ayaa kalklr ve salavat- erife ayakta, eller gbek stnde, gz yalaryla okunması mümkün. “Sundular bir cam dolusu erbeti” beyti okunurken; daha nceden hazrlanm erbetler ikram edilir. Hz. Peygamber’i medhte acizizdir. elebi de bunun farknda olarak O’nu, Rabbimizin vd szlerle ver. Risaletenin mcizelerle desteklendii yerlerde Tanrı’n Peygamberimize olan yardmlarna hamd eder, ikimiz de ayn ekilde tebli ve irad ederken, dinimizi yaarken zorluklarla karlarsak Tanrı bizlere de yardm edecektir diye inanç eder, teselli buluruz. Mi’ra blmnde Rasulullah ile miraca karz. Hicret blmn okur ve dinlerken, bir taraftan Efendimiz’in ektii skntlar dnr dier taraftan ikimiz de gerekirse hicrete niyet ederiz, bu zm Hz. Peygamberin hayatndan reniriz. O’nun tembihleri, kt fiillerden nehiy, risletin teblii ile muhatap oluruz. Ve sonunda hepimiz şeklinde o da Rabbine kavuur. O’nun Rabbimize yolculuuna zlsek de bir gn Cennette buluma ve efaat istei ile refah buluruz. Kendimizi de lme hazrlarz. Eer Mevlid, len bir kiinin ardndan okunuyorsa bu da bizim iin bir teselli olur. nk lemlere rahmet olarak gnderilen Peygamber bile lmtr. (Rhlet).
Dikkat edilirse milletimizin Mevlid okumak iin vesile kld (doum, snnet, askerlik, evlilik, lm) şeklinde her vaka bizi Peygamberin yaşam, peygamber oluu, yolu (snneti) ve vefat ile buluturur, O’nu hatrlatr. Dolaysla Mevlid ncelikle diriler iin okunması mümkün.
Mevlidhanlar hangi sebeple Mevlid okuyorlarsa o mevzu ile ilgili arlar okur onlarla ilgili girite ksa bir söyleşi eder ve sonunda yakarma gene ayn mevzuda olur. Seilen yetler ve Mevlid ncesinde (kimi zaman sonrasnda) yaplan ksa sohbetler hep o Mevlid cemiyetinin niin yapld ile ilgili olur. Doum Mevlid’inde anneye babaya kar vazifeler, anneliin faziletleri, slam’a, mmete ve insanla yaplacak hizmetlerle ilgili yetler seilir. Dier mevzular da byledir. Araya yerletirilen tanrısal, kaside ve gazeller bu zel mevzu ile ilgili seilir. Bu hususlara 80’li yllara kadar TRT’de yaynlanan Mevlidlerde de riayet edilmitir.
Yakarma’dan btn diriler ve ller nasibini alr. Mevlid esnasnda okunan arlarn, salavatlarn sevab M’min llere ikram edilir. Hz. dem’den son peygambere kadar btn peygamberler, ehidler, sddklar, adam ve kadn m’minler, adları unutulmu, nesilleri kesilmi, arkasndan bir fatiha okuyan kimsesi kalmam (kalmsa da hayr kalmam) kiiler nasiplenir bu ikramdan. Cemaat sahibinin maddi imkanlarna gre ocuklar sevindirilir, a-tok, zengin-fakir, kadn-erkek ayrm yaplmadan yiyecek ve iecekler ikram edilir. Uzaktan olanlar gelirler, taziyeler, hayr dualar alnr. Aclar paylaldka azalr.
Cesaret edemediler
Mevlid ayrca itikadmz, Mslmanlmz da korumutur. Ezann Trke okutulduu, basn organlarnda din konularn ve Kur’an okunmasnn yasakland 50’ye kadarki dnemde Mevlid, Anadolu halknn hem dini hissiyatn korumu hem ocuklara bu uuru kazandrmtr. Bunu Eref Edip’in “Mehmet Akif Yaşam, Eserleri ve 70 Muharririn Yazlar” adl eserdeki bir makaleden ok iyi anlyoruz. Eref Edip, 1938’de yaymlanan bu kitaba ald haber yazsnda “Geen yl (1937) kif’in vefat yldnm sebebiyle Bayezd Camiinde bir Mevlid okundu.” dedikten sonrasında mevlidhan ve hafzlarn adn vererek Mevlid’in ilgili blmleri tam olarak yazar. Arada okunan arlarn hangi surelerden olduunu belirttikten sonrasında ayetlerin meallerini de verir. Bir “haber yazs” ile Eref Edip, Mehmet Akif ile ilgili bir habere yasak getirilmeyecei ngrsnden hareketle hem dnemin dini anlatma getirdii yasa “deler” hem okuyuculara itikadi sorumluluklarmzla ilgili vazifelerini “retir”. Mevlid’i, 12 Eyll askeri darbesi de yasaklamak istemi, fakat cesaret edememitir. Askeri ynetim tek kanall televizyonda yaynlanan gz yal ihtiyarlarn dinledii, balar takkeli, sakall cemaatten rahatsz olmu; bunun yerine, mbarek gecelerde yaynlanmak zere gndzden, kendi setikleri “sivil” kiilerden oluan bir “cemaat” nnde Mevlid’in okunarak kayda alnmasn istemitir. Diyanet grevlileri; Mevlid okunurken cemaatin yksek sesle “Al-lah” dememesi, mevlidhann “efaat Ya Rasullallah” diye nida etmemesi hususunda da uyarlmtr. (Bu hususta geni data iin zamann Diyanet leri Bakan Tayyar Altkula’n Zorluklar Aarken adl hatra kitabna baklabilir.) Mevlid; Yunus Emre’nin lahileri şeklinde Trkenin kurucu metinlerindendir. Sleyman elebi; Mevlid ile aradan yaklak iki yz geince ayn misyonu ifa etmitir. Varlıklı, kvrak, hisli bir Trkedir Mevlid’in dili. Hibir metin Mevlid’in yerini tutmamtr. Sadece gnmzde mevlidhanlarmz telaffuzda yanl yapyorlar. Blmlerinden ksaltarak okuyorlar.
Mevlid denilince onu hakkyla hisseden ve okuyan mevlithanlardan bahsetmemek olmaz. Aslnda Mevlid’in asrlardr dilden dile aktarlmas; yank sesle, iten duyula, muhtevasna uygun bir ahenkle okuyan Mevlidhanlar yardımıyla olmutur. Daha nce bu sayfada yazdmz şeklinde, iiri lmszlestirmenin en ksa yolu onu musiki ile buluturmaktan geer. Mevlid’i kantlandran ve ona klasik bir makam ve icra kazandran, ou rahmetli olmu ve bizim yetiemediimiz Hafz Sami, Hafz Ali Rza Saman’; dnp dnp dinlediim Kani Karaca, Bekir Sdk Sezgin, Fevzi Msr, Halil brahim anakkaleli, Nihat Yüce, Yusuf Gebzeli, Güvenli Ik, Sleyman Arabulan, Aziz Bahriyeli, smail Bier, smail Coar, smail Karaam, brahim Peker’i rahmet ve saygıyla anyorum. Bursa’da S. elebi Hz.leri iin onun adna bir Mevlid okutuldu Yüce Cami’de. Acaba Mevlidhanlar iin de bir Mevlid okutulur mu? Madem 2022 yln Sleyman elebi Yl duyuru ettik. O süre bunu da yapmak yarar.
Son szm udur: Sleyman elebi’yi rahmet anyorum. Rabbim; O’nu ve bizi Hz. Peygambere komu, cennette arkada eylesin.
[email protected]
Yoruma kapalı.